ଗୁରୁବାର ଦିନ ଚୀନର କିଙ୍ଗଦାଓରେ ଆୟୋଜିତ ଶାଙ୍ଘାଇ ସହଯୋଗ ସଂଗଠନ (ଏସସିଓ)ର ରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ବୈଠକରେ ଭାରତ ମିଳିତ ବୟାନରେ ହସ୍ତାକ୍ଷର କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଛି । ପ୍ରତିରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜନାଥ ସିଂହ ଏହି ବୟାନକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହା ଆତଙ୍କବାଦ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ସୁରକ୍ଷା ଭଳି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଭାରତର ସ୍ଥିତିକୁ ଦୁର୍ବଳ କରୁଛି। ବିଶେଷ ଭାବେ ଏହି ବୟାନରେ ୨୨ ଅପ୍ରେଲରେ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରର ପହଲଗାମରେ ହୋଇଥିବା ଆତଙ୍କୀ ଆକ୍ରମଣର ଉଲ୍ଲେଖ ନଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ୨୬ ଜଣ ହିନ୍ଦୁଙ୍କର ନରସଂହାର ହୋଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏଥିରେ ପାକିସ୍ତାନର ବଲୁଚିସ୍ତାନରେ ଉଗ୍ରବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ଉଲ୍ଲେଖ ଥିଲା। ଭାରତ ଏହାକୁ ପାକିସ୍ତାନର ପକ୍ଷରେ ବୋଲି ବିଚାର କଲା । ଏହି ଘଟଣା କେବଳ ଚୀନ ଓ ପାକିସ୍ତାନର ରଣନୀତିକୁ ଉଜାଗର କରିନଥିଲା, ବରଂ ଭାରତର ପୁରୁଣା ମିତ୍ର ରୁଷିଆର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଛି । ରୁଷିଆ କ’ଣ ଏହି ବୟାନରେ ହସ୍ତାକ୍ଷର କରିଥିଲା? କିମ୍ବା ସେ କାହିଁକି ଏହି ବୟାନରେ ଭାରତର ଚିନ୍ତାଗୁଡ଼ିକୁ ସାମିଲ କରାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିନଥିଲା?
ଏସସିଓ ବୈଠକରେ ଭାରତ ଆତଙ୍କବାଦ ବିରୋଧରେ କଡ଼ା ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ରାଜନାଥ ସିଂହ କହିଥିଲେ ଯେ ଆତଙ୍କବାଦ ଓ ଶାନ୍ତି ଏକାଠି ଚାଲିପାରେ ନାହିଁ। ଏସସିଓ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଆତଙ୍କବାଦ ବିରୋଧରେ ଏକଜୁଟ ହେବାକୁ ଓ ଏହାର ପ୍ରାୟୋଜକମାନଙ୍କୁ ଦାୟୀ କରିବାକୁ ସେ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ । ଭାରତ ପହଲଗାମ ଆକ୍ରମଣର ଉଲ୍ଲେଖ ବୟାନରେ ସାମିଲ କରିବାକୁ ଦାବି କରିଥିଲା, ଯାହାକୁ ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଚୀନ ଅସ୍ୱୀକାର କରିଥିଲେ । ଫଳସ୍ୱରୂପ, ଏସସିଓ କୌଣସି ସଂଯୁକ୍ତ ବୟାନ ଜାରି କରିପାରି ନଥିଲା । ଏହା ଏକ ଅସାଧାରଣ ସ୍ଥିତି ଥିଲା କାରଣ ଏସସିଓ ସନଦ ଅନୁଯାୟୀ ନିଷ୍ପତ୍ତି ସର୍ବସମ୍ମତିରେ ନିଆଯାଏ। ଯଦି କୌଣସି ସଦସ୍ୟ ଆପତ୍ତି ଉଠାଏ, ତେବେ ବୟାନ ଜାରି ହୁଏ ନାହିଁ । ଭାରତର ଆପତ୍ତି ହେତୁ ଏହି ବୈଠକ ବିନା ସଂଯୁକ୍ତ ବୟାନରେ ସମାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା।
ରୁଷିଆର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଅସ୍ପଷ୍ଟ
ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ରୁଷିଆର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ରହିଥିଲା। ଉପଲବ୍ଧ ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ନୁହେଁ ଯେ ରୁଷିଆ ଏହି ବୟାନରେ ହସ୍ତାକ୍ଷର କରିଥିଲା କି ନାହିଁ, କାରଣ ବୈଠକର ଶେଷରେ କୌଣସି ସଂଯୁକ୍ତ ବୟାନ ଜାରି ହୋଇନଥିଲା। ତଥାପି, ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଶ୍ନ ଯେ ରୁଷିଆ ଭାରତର ଚିନ୍ତାଗୁଡ଼ିକୁ କେତେମାତ୍ରାରେ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା। ରୁଷିଆ ଏସସିଓର ସହ-ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଏବଂ ଭାରତର ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ରଣନୈତିକ ସାଙ୍ଗ ରହିଆସିଛି। ଏହି ବୈଠକରେ ସେ ନିଜର ସ୍ଥିତିକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ପ୍ରକାଶ କରିନଥିଲେ । ଏହା ଭାରତ ପାଇଁ ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ, କାରଣ ରୁଷିଆ ଓ ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ ଐତିହାସିକ ଭାବେ ଦୃଢ଼ ସାମରିକ ଓ କୂଟନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ରହିଆସିଛି ।
ରୁଷିଆର ନିରବତା କିମ୍ବା ନିରପେକ୍ଷତାକୁ ଅନେକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦେଖାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ, ରୁଷିଆ ବର୍ତ୍ତମାନ ୟୁକ୍ରେନ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହେତୁ ଆର୍ଥିକ ଓ କୂଟନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଚୀନ ଉପରେ ଅଧିକ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହୋଇପଡ଼ିଛି। ୨୦୨୫ ମଇ ମାସରେ ମସ୍କୋରେ ରୁଷ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭ୍ଲାଦିମୀର ପୁଟିନ ଓ ଚୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶି ଜିନପିଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ଶିଖର ସମ୍ମେଳନରେ ଉଭୟ ଦେଶ ଏସସିଓ ଓ ବ୍ରିକ୍ସ ଭଳି ମଞ୍ଚ ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜର ରଣନୈତିକ ଗଠଜୋଟକୁ ଆହୁରି ଗଭୀର କରିବା ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ରୁଷିଆ ପାଇଁ ଚୀନ ସହିତ ନିଜର ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେବା ସ୍ୱାଭାବିକ ହୋଇପାରେ, ଯଦିଓ ଏହାର ଅର୍ଥ ଭାରତର ଚିନ୍ତାଗୁଡ଼ିକୁ ଉପେକ୍ଷା କରିବା ହୋଇପାରେ ।
ଦ୍ୱିତୀୟତଃ, ରୁଷିଆର ନିରବତାକୁ ଭାରତ-ଚୀନ ଉତେଜନାରେ ନିରପେକ୍ଷ ରହିବାର ରଣନୀତି ଭାବେ ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇପାରେ। ଭାରତ ଓ ରୁଷିଆ ମଧ୍ୟରେ ଘନିଷ୍ଠ ସମ୍ପର୍କ ଥାଇ ମଧ୍ୟ, ରୁଷିଆ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ଏସସିଓ ଓ ବ୍ରିକ୍ସ ଭଳି ମଞ୍ଚରେ ଚୀନର ନେତୃତ୍ୱକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ଏହା ସମ୍ଭବ ଯେ ରୁଷିଆ ଏହି ମୁଦ୍ଦାରେ ଭାରତର ଖୋଲାଖୋଲି ସମର୍ଥନ କରିବାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲା ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଚୀନ ସହିତ ତାର ସମ୍ପର୍କକୁ କ୍ଷତି ନ ପହଞ୍ଚେ ।
ଯଦିଓ, ଏହି ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଭାରତ ପାଇଁ ଏକ ସଙ୍କେତ ହୋଇପାରେ ଯେ ରୁଷିଆର ପ୍ରାଧାନ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବଦଳୁଛି । ପୂର୍ବରୁ ରୁଷିଆ ଭାରତ ସହିତ ନିଜର ସମ୍ପର୍କକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଇଥିଲା, ବିଶେଷ କରି ସାମରିକ ଉପକରଣ ଯୋଗାଣ ଓ ରଣନୈତିକ ସହଯୋଗ ମାମଲାରେ । କିନ୍ତୁ ୟୁକ୍ରେନ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ରୁଷିଆର ଭୂ-ରାଜନୈତିକ ସ୍ଥିତି ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଛି ଓ ସେ ଚୀନ ସହିତ ନିଜର ମେଣ୍ଟକୁ ଆହୁରି ଦୃଢ଼ କରୁଛି। ଯଦି ରୁଷିଆ ଏହି ବୟାନରେ ହସ୍ତାକ୍ଷର କରିବାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥାନ୍ତା, ତେବେ ଏହା ଭାରତ ପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ଆଘାତ ହୋଇଥାନ୍ତା, କାରଣ ଏହା ଭାରତର ଆତଙ୍କବାଦ ବିରୋଧୀ ନୀତି ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯାଇଥାନ୍ତା ।
ଭାରତ ଏହି ବୈଠକରେ ନିଜର ରଣନୈତିକ ସ୍ୱାୟତ୍ତତାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲା। ରାଜନାଥ ସିଂହ କେବଳ ଆତଙ୍କବାଦ ବିରୋଧରେ କଡ଼ା ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ, ବରଂ ସେ ଏହା ମଧ୍ୟ କହିଥିଲେ ଯେ ଭାରତ ଆତଙ୍କବାଦର କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ନିଶାନା କରିବାରେ ସଂକୋଚ କରିବ ନାହିଁ। ଭାରତର ଏହି ଦୃଢ଼ତା ଏସସିଓରେ ତାର ସ୍ଥିତିକୁ ମଜବୁତ କରୁଛି, କିନ୍ତୁ ରୁଷିଆର ଅସ୍ପଷ୍ଟତା ଭାରତ-ରୁଷିଆ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ନୂଆ ଜଟିଳତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁଛି ।
