ନେପାଳରେ ସମ୍ପ୍ରତି ଘଟିଥିବା ଘଟଣାକ୍ରମ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆର ଶକ୍ତିକୁ ପୁନର୍ବାର ପ୍ରମାଣିତ କରିଛି । ୨୦୨୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୮ ତାରିଖରେ ସରକାର ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆ ପ୍ଲାଟଫର୍ମଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟାନ୍ କରିବା ପରେ, ଦେଶବ୍ୟାପୀ ବିରୋଧ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଦୁର୍ନୀତି ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ରୂପ ନେଇଥିଲା । ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିଚାଳନାରେ ଅତି କମରେ ୧୯ ଜଣ ପ୍ରଦର୍ଶନକାରୀ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଶହେରୁ ଅଧିକ ଆହତ ହୋଇଥିଲେ । ଏହି ହିଂସାତ୍ମକ ଘଟଣା ପରେ ସରକାର ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୯ ତାରିଖରେ ବ୍ୟାନ୍ ଉଠାଇ ନେଇଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥମିନାହିଁ । ଜେନ୍ ଜେଡ୍ ଏବେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓଲିଙ୍କ ଇସ୍ତଫା ଚାହୁଁଛନ୍ତି । ସର୍ବଶେଷ ଖବର ଅନୁସାରେ ୩ ଜଣ ମନ୍ତ୍ରୀ ଇସ୍ତଫା ଦେଇ ସାରିଲେଣି । ଯୋଗାଯୋଗ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଘରକୁ ବିକ୍ଷୋଭକାରୀ ସ୍ୱାହା କରିଦେଇଛନ୍ତି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓଲି ବାଂଲାଦେଶର ଶେଖ ହାସିନାଙ୍କ ଭଳି ଦେଶ ଛାଡ଼ି ପଳାୟନ କରିବେ ବୋଲି ଚର୍ଚ୍ଚା ହେଲାଣି । କିଛି ମିଡ଼ିଆ ରିପୋର୍ଟ୍ ଅନୁସାରେ ଓଲିଙ୍କୁ ନେଇ ଦୁବାଇ ଉଡ଼ିବାକୁ ଏକ ବିମାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛି । ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ଉପରେ ବ୍ୟାନ ଲଗାଇ ଓଲି ସରକାର ବିରୁଡ଼ି ବସାରେ ହାତ ମାରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଜାଣିନଥିଲେ । ଏଇଠି ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ ଯେ, ଦୁନିଆର ସବୁ ସରକାର ଓ ପ୍ରତିପତ୍ତଶାଳୀ କାହିଁକି ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆକୁ ଏତେ ଭୟ କରନ୍ତି ?
ସରକାରଙ୍କ ଭୟର ମୂଳ କାରଣ
ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆ ପ୍ଲାଟଫର୍ମଗୁଡ଼ିକ ଯେପରି ଫେସବୁକ୍, ଟ୍ୱିଟର (ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ୍ସ୍), ଇନଷ୍ଟାଗ୍ରାମ୍ ଏବଂ ଟିକଟକ୍ ଆଦି ଆଧୁନିକ ସମାଜରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ମାଧ୍ୟମ ହୋଇ ଉଭା ହୋଇଛନ୍ତି । ଏମାନେ କେବଳ ଚିତ୍ତବିନୋଦନ କିମ୍ବା ଯୋଗାଯୋଗର ସାଧନ ନୁହନ୍ତି, ବରଂ ଜନତାକୁ ଏକତ୍ରିତ କରିବା, ସୂଚନା ପ୍ରସାରଣ କରିବା ଏବଂ ସରକାରୀ ନୀତିଗୁଡ଼ିକର ବିରୋଧ କରିବାରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ସରକାରମାନେ ଏହାକୁ ଭୟ କରିବାର କାରଣ ହୋଉଛି ।
ତୀବ୍ର ମୋବିଲାଇଜେସନ୍ : ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆ ଦ୍ୱାରା ହଜାରେ ଲୋକଙ୍କୁ କ୍ଷଣିକରେ ଏକତ୍ରିତ କରାଯାଇପାରେ। ନେପାଳରେ ବ୍ୟାନ୍ ଘୋଷଣା ପରେ ‘ଜେନ୍ ଜେଡ୍’ ଯୁବକମାନେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦର୍ଶନ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଦୁର୍ନୀତି ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା।
ସୂଚନାର ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପ୍ରସାର : ପାରମ୍ପରିକ ମିଡ଼ିଆକୁ ସରକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିପାରନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆରେ ଭାଇରାଲ୍ ହେଉଥିବା ଭିଡିଓ କିମ୍ବା ପୋଷ୍ଟଗୁଡ଼ିକ ସରକାରୀ ଦୁର୍ନୀତି କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାୟକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରିପାରନ୍ତି। କୌଣସି ସରକାର ପକ୍ଷରେ ସବୁ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆ ପେଜ୍ କିମ୍ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆକାଉଣ୍ଟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
ସେନ୍ସରସିପ୍ ବାଇପାସ୍ : ଏହା ଜନତାକୁ ସରକାରୀ ନୀତିଗୁଡ଼ିକର ବିରୋଧରେ ଏକଜୁଟ୍ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ, ଯାହା ଶାସନର ସ୍ଥିରତାକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ୍ କରିପାରେ । ନେପାଳର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କେ.ପି. ଶର୍ମା ଓଲିଙ୍କ ସରକାର ଏହି ବ୍ୟାନ୍ ଉଠାଇବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ କାରଣ ପ୍ରଦର୍ଶନକାରୀମାନେ କର୍ଫ୍ୟୁ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ କରି ରାସ୍ତାକୁ ଓହ୍ଲାଇଥିଲେ।
ତେବେ ଏହି ଭୟ ନୂଆ ନୁହେ, ଇତିହାସରେ ଅନେକ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସୋସିଆଲ ମିଡିଆର ଭୂମିକା ଏହାକୁ ପ୍ରମାଣିତ କରିଛି।
ଆରବ ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍: ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆର ପ୍ରଥମ ବଡ଼ ପ୍ରଭାବ
୨୦୧୦-୨୦୧୧ ମଧ୍ୟରେ ଆରବ ବିଶ୍ୱରେ ଘଟିଥିବା ‘ଆରବ ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍’ ବା ‘ଆରବ ବସନ୍ତ’ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆର ଶକ୍ତିର ଏକ ଉଦାହରଣ । ଟ୍ୟୁନିସିଆରେ ମହମ୍ମଦ ବୁଆଜିଜିଙ୍କ ଆତ୍ମଦାହ ଘଟଣା ଫେସବୁକ୍ ଏବଂ ଟ୍ୱିଟର ଦ୍ୱାରା ଭାଇରାଲ୍ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଦେଶବ୍ୟାପୀ ବିରୋଧ ପ୍ରଦର୍ଶନର କାରଣ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଇଜିପ୍ଟ, ଲିବିୟା, ସିରିଆ ଆଦି ଦେଶକୁ ବ୍ୟାପିଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ସରକାରମାନେ ସୋସିଆଲ ମିଡିଆକୁ ବ୍ୟାନ୍ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆହୁରି ତୀବ୍ର ହୋଇଥିଲା । ଫେସବୁକ୍ ଗ୍ରୁପ୍ ଏବଂ ଟ୍ୱିଟର ହ୍ୟାସଟ୍ୟାଗ୍ ଦ୍ୱାରା ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀ ଶାସକମାନଙ୍କୁ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରିଥିଲେ। ଏହି ଘଟଣା ସରକାରମାନଙ୍କୁ ଜଣାଇଥିଲା ଯେ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆ ଏକ ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଶକ୍ତି, ଯାହା ରାଜନୈତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇପାରେ ।
ଆନ୍ନା ଆନ୍ଦୋଳନ: ଭାରତରେ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆର ଉଦୟ
ଭାରତରେ ୨୦୧୧ରେ ଆନ୍ନା ହଜାରେଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଘଟିଥିବା ଦୁର୍ନୀତି ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ (ଆନ୍ନା ଆନ୍ଦୋଳନ) ମଧ୍ୟ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆର ଭୂମିକାର ଏକ ଜ୍ୱଳନ୍ତ ଉଦାହରଣ । ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଲୋକପାଳ ବିଲ୍ ପାଇଁ ଥିଲା, ଏବଂ ଫେସବୁକ୍, ଟ୍ୱିଟର ଏବଂ ଏସ୍ଏମ୍ଏସ୍ କ୍ୟାମ୍ପେନ୍ ଦ୍ୱାରା ଯୁବକମାନେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲେ। ‘ଇଣ୍ଡିଆ ଏଗେନେଷ୍ଟ୍ କରପସନ୍’ ପରି ଫେସବୁକ୍ ପେଜ୍ ଲକ୍ଷାଧିକ ଫଲୋୱର୍ସ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲା, ଯାହା ଦିଲ୍ଲୀର ରାମଲୀଳା ମୈଦାନରେ ହଜାରେ ଲୋକଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥିଲା । ସରକାର ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆରେ ଭାଇରାଲ୍ ହେଉଥିବା ଭିଡିଓ ଏବଂ ଲାଇଭ୍ ଅପଡେଟ୍ଗୁଡ଼ିକ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚାଇଥିଲା । ଏହା ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆର ପ୍ରଥମ ବଡ଼ ପ୍ରଭାବ ଥିଲା, ଯାହା ପରେ ଅନେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ଏହାର ଉପଯୋଗ କରିବାକୁ ପ୍ରେରିତ କରିଥିଲା । ଏହି ଉଦାହରଣଗୁଡ଼ିକ ଦର୍ଶାଉଛି ଯେ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆ କେବଳ ଏକ ଟୁଲ୍ ନୁହେ, ବରଂ ଏକ ଅସ୍ତ୍ର ଯାହା ଜନତାର କଣ୍ଠକୁ ଶାଣିତ କରିପାରେ। ନେପାଳର ଘଟଣା ,ସେହି ପୁରୁଣା ଉଦାହରଣଗୁଡ଼ିକର ପୁନରାବୃତ୍ତି କରୁଛି, ଯେଉଁଠାରେ ବ୍ୟାନ୍ ଆନ୍ଦୋଳନର ନିଆଁରେ ଅଧିକ ଘିଅ ଢାଳିଛି ।
ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆର ଭୟ ସରକାରମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟାନ୍ କିମ୍ବା ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ପଥକୁ ନେଇଯାଉଛି, କିନ୍ତୁ ଇତିହାସ ଦର୍ଶାଉଛି ଯେ ଏହା ପ୍ରାୟତଃ ବିଫଳ ହୁଏ । ଆରବ ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍ ଏବଂ ଆନ୍ନା ଆନ୍ଦୋଳନ ପରି ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରମାଣିତ କରନ୍ତି ଯେ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ମାଧ୍ୟମ । ନେପାଳର ସମ୍ପ୍ରତି ହିଂସା ଏହି ଭୟର ଏକ ଜୀବନ୍ତ ଉଦାହରଣ, ଯାହା ଆମକୁ ଚିନ୍ତା କରାଉଛି ଯେ ଡିଜିଟାଲ୍ ଯୁଗରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ କିପରି ରକ୍ଷା କରାଯିବ। ସରକାରମାନେ ଏହାକୁ ଭୟ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଏହାର ସକାରାତ୍ମକ ଉପଯୋଗ କରି ଜନତା ସହିତ ଯୋଗାଯୋଗ ବଢ଼ାଇବା ଉଚିତ।
ALSO READ https://purvapaksa.com/war-begins-between-america-and-china-wetlands-in-nepal/
