ମଙ୍ଗଳବାର ସକାଳୁ କାମ ଅନ୍ୱେଷଣରେ ଘରୁ ବାହାରିଥିଲେ ନବରଙ୍ଗପୁର ଜିଲ୍ଲାର ୪ ନିର୍ମାଣ ଶ୍ରମିକ । ସକାଳ ୯ଟା ବେଳକୁ ପତାଲଗୁଡ଼ା ଗାଁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ସାହିର ମୋହନ ନାଗଙ୍କ ଘରେ ମିଳିଯାଇଥିଲା କାମ । ନିର୍ମାଣଧୀନ ପାଇଖାନା ଟାଙ୍କିରେ ସେଟରିଙ୍ଗ ପଡିଥିବା ବେଳେ ଭିତରେ ଜମି ରହିଥିଲା ପାଣି । ଏହି ପାଣି କାଢ଼ିବା ଲାଗି ପ୍ରଥମେ ୨ ଜଣ ଶ୍ରମିକ ଭିତରକୁ ଯାଇଥିଲେ । ସେମାନେ ନ ବାହାରିବାରୁ ଆଶଙ୍କା କରି ଆଉ ୨ ଜଣ ଶ୍ରମିକ ତଳକୁ ଓହ୍ଲାଇଥିଲେ । ନବ ନିର୍ମିତ ପାଇଖନା ଟାଙ୍କି ଭିତରେ ହଠାତ୍ ଶ୍ୱାସରୁଦ୍ଧ ହୋଇ ସମସ୍ତେ ଗୁରୁତର ହୋଇଥିଲେ। ଦୀର୍ଘ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେହି ନ ବାହାରିବାରୁ ଅଗ୍ନିଶମ ବିଭାଗ ଓ ପୁଲିସକୁ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
ଘଟଣାସ୍ଥଳରେ ଅଗ୍ନିଶମ ବାହିନୀ ପହଞ୍ଚି ୪ ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ଗୁରୁତର ଅବସ୍ଥାରେ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ ଓ ତୁରନ୍ତ ଡାକ୍ତରଖାନା ପଠାଇଥିଲେ । ଡାକ୍ତର ସେଠାରେ ସମସ୍ତ ୪ଜଣଙ୍କୁ ମୃତ୍ୟୁ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ମୃତକ ହେଉଛନ୍ତି ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ୍ ସାହିର ଏମ୍.ସନ୍ତୁ (୨୮), ପୂଜାରୀ ଅମିର ଖୁରା (୩୦), ପୂଜାରୀ ସାହିର ତ୍ରିଲୋଚନ ଭତରା (୨୫) ଓ ଲାଲୁ ରଣା (୨୬)। ନିର୍ମାଣଧୀନ ପାଇଖାନା ଟାଙ୍କିର ଗ୍ୟାସରେ ଶ୍ୱାସରୁଦ୍ଧ ହୋଇ ଏକାଥରକେ ଚାରିଚାରି ଜଣଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମ। ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ ପ୍ରଥମ। ଏହାକୁ ନେଇ ସାରା ରାଜ୍ୟରେ ଗଭୀର ଉଦବେଗ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି। ପାଇଖାନା ଟାଙ୍କିର ଡିଜାଇନରେ ତ୍ରୁଟି, ଠିକାଦାରଙ୍କ ଅପରିଣାମଦର୍ଷିତା, ସୁରକ୍ଷା ଉପକରଣର ଅଭାବ ଅକାଳରେ ଏହି ଚାରି ଯୁବ ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ମୃତ୍ୟୁ ମୁଖକୁ ଠେଲି ଦେଇଛି।
ମଙ୍ଗଳବାର ରାଜଧାନୀର ଦଳେ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ପାଇଁ କଳା ଦିନ ପାଲଟିଛି। ପୋଖରୀପୁଟ ଲିଙ୍ଗରାଜ ବିହାର ଅଞ୍ଚଳରେ ଏକ ପୁରୁଣା କୋଠା ଧସିବାରୁ ଜଣେ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟ ଘଟିବା ସହିତ ଦୁଇ ଶ୍ରମିକ ଗୁରୁତର ହୋଇଛନ୍ତି। ଶ୍ରମିକ ମାନେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସୁରକ୍ଷା ଉପକରଣ ବିନା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ନେଇ ସୁଚନା ଦେଇଛନ୍ତି ଯୁଗ୍ମ ଶ୍ରମ ଆୟୁକ୍ତ। ମୃତ ଶ୍ରମିକ ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲା ବାହାନଗା ବ୍ଲକ କଲ୍ୟାଣୀ ଗ୍ରାମର ୪୫ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ଧରଣୀଧର ଦତ୍ତ।
ଓଡ଼ିଶା, ଯେଉଁଠାରେ ପ୍ରଗତି ଓ ପରମ୍ପରା ଏକାଠି ମିଶି ଏକ ନୂଆ ସମାଜ ଗଢ଼ିଉଠୁଛି, ସେଠାରେ ଶ୍ରମିକମାନେ ରାଜ୍ୟର ଅର୍ଥନୀତିର ମେରୁଦଣ୍ଡ ସାଜିଛନ୍ତି । ନିର୍ମାଣ ସ୍ଥଳ, ଖଣି, କାରଖାନା କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏମାନେ ଅହର୍ନିଶ ପରିଶ୍ରମ କରି ରାଜ୍ୟର ବିକାଶରେ ଅବଦାନ ଦେଉଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ, ଏହି ଅକ୍ଳାନ୍ତ ପରିଶ୍ରମ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଦୁଃଖଦ ବାସ୍ତବତା ଲୁଚି ରହିଛି—ଶ୍ରମିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ। ବାରମ୍ବାର ଘଟୁଥିବା ଏହି ଦୁର୍ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ଆମ ସମାଜରେ ଏକ ଗଭୀର ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଉଛି: ଆମେ ଆମର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ କେତେ ପ୍ରସ୍ତୁତ?
ମୃତ୍ୟୁର ଅଙ୍କକଥା
ଓଡ଼ିଶାରେ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତଥ୍ୟ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ଏବଂ ଚିନ୍ତାଜନକ। ନିର୍ମାଣ ସ୍ଥଳରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଖଣି ଓ କାରଖାନା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଅନେକ ଶ୍ରମିକ ଅସୁରକ୍ଷିତ କାର୍ଯ୍ୟପରିବେଶ, ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ତ୍ରୁଟି କିମ୍ବା ନିରାପତ୍ତା ନିୟମର ଅବହେଳା ହେତୁ ଜୀବନ ହରାଉଛନ୍ତି । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଜୁନ ୩ ତାରିଖ ନବରଙ୍ଗପୁର ଏବଂ ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ୫ଶ୍ରମିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ। ଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଭୁବନେଶ୍ୱର, କଟକ ଓ ରାଉରକେଲାର ନିର୍ମାଣ ସ୍ଥଳରେ ଅନେକ ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଛି, ଯେଉଁଠାରେ ଶ୍ରମିକମାନେ ଉଚ୍ଚତାରୁ ଖସି ପଡ଼ିବା, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂସ୍ପର୍ଶ କିମ୍ବା ଭାରୀ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ତଳେ ଚାପି ହୋଇ ପ୍ରାଣ ହରାଇଛନ୍ତି। ଅନୁରୂପ ଭାବେ, ଖଣି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାଟି ଧସିବା କିମ୍ବା ବିସ୍ଫୋରଣ ଜନିତ ଘଟଣା ମଧ୍ୟ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଛି।ମୂଳ କାରଣ କ’ଣ?ଏହି ଦୁର୍ଘଟଣାର ମୂଳ କାରଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ କଲେ ଅନେକ ଦିଗ ସାମ୍ନାକୁ ଆସେ। ପ୍ରଥମତଃ, ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟସ୍ଥଳରେ ନିରାପତ୍ତା ସାମଗ୍ରୀ ଯେମିତି ହେଲମେଟ୍, ଗ୍ଲୋଭସ୍, ସୁରକ୍ଷା ଜୋତା କିମ୍ବା ହାରନେସ୍ ଉପଲବ୍ଧ ନ ଥାଏ।
ଦ୍ୱିତୀୟତଃ, ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ନିରାପତ୍ତା ନିୟମ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯାଏ ନାହିଁ। ତୃତୀୟତଃ, ଠିକାଦାର ଓ କମ୍ପାନୀମାନେ ଖର୍ଚ୍ଚ କମାଇବା ପାଇଁ ନିରାପତ୍ତା ନିୟମକୁ ଅବହେଳା କରନ୍ତି। ଏହା ସହିତ, ଅନୁସନ୍ଧାନର ଅଭାବ ଓ ଦୁର୍ଘଟଣା ପରେ ଦାୟୀମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ କଡ଼ା କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନର ଅଭାବ ମଧ୍ୟ ଏକ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା।ପରିବାର ଉପରେ ପ୍ରଭାବଜଣେ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ କେବଳ ଏକ ସଂଖ୍ୟା ନୁହେଁ, ଏହା ଏକ ପରିବାରର ସମଗ୍ର ଜୀବନକୁ ବଦଳାଇ ଦିଏ। ଅନେକ ଶ୍ରମିକ ହେଉଛନ୍ତି ତାଙ୍କ ପରିବାରର ଏକମାତ୍ର ରୋଜଗାରକାରୀ। ତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ପରିବାର ଆର୍ଥିକ ସଙ୍କଟରେ ପଡ଼ିଯାଏ। ସରକାରୀ କିମ୍ବା ବୀମା କମ୍ପାନୀରୁ କ୍ଷତିପୂରଣ ମିଳିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜଟିଳ ଓ ବିଳମ୍ବିତ ହେଉଥିବାରୁ ଅନେକ ପରିବାର ନିରୁପାୟ ହୋଇପଡ଼ନ୍ତି।
ଆଗକୁ କ’ଣ କରାଯାଇ ପାରିବ?
ଶ୍ରମିକଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇ ପାରିବ। ପ୍ରଥମତଃ, ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟସ୍ଥଳରେ ନିରାପତ୍ତା ସାମଗ୍ରୀର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ବ୍ୟବହାର ଓ ନିୟମିତ ନିରୀକ୍ଷଣ ଆବଶ୍ୟକ। ଦ୍ୱିତୀୟତଃ, ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ନିରାପତ୍ତା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ। ତୃତୀୟତଃ, ସରକାର ଓ ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାମାନେ ମିଳିତଭାବେ ନିରାପତ୍ତା ନୀତିର କଡ଼ା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ଉଚିତ। ଏହା ସହିତ, ଦୁର୍ଘଟଣା ପରେ ପରିବାରକୁ ତୁରନ୍ତ କ୍ଷତିପୂରଣ ଓ ସହାୟତା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯିବା ଦରକାର।
ଓଡ଼ିଶାରେ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଏକ ଏପରି ସମସ୍ୟା, ଯାହା ଆମ ସମାଜର ଅବହେଳା ଓ ଅନୁଦାନ ହୀନତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ। ଏହା କେବଳ ସରକାର କିମ୍ବା ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରର ଦାୟିତ୍ୱ ନୁହେଁ, ବରଂ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କର ନୈତିକ ଦାୟିତ୍ୱ। ଯେଉଁମାନେ ଆମ ସହର, ରାସ୍ତା ଓ ଅର୍ଥନୀତି ଗଢ଼ିବାରେ ଅଗ୍ରଣୀ, ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ।
ALSO READ https://purvapaksa.com/family-issues-in-dalit-politics-in-bihar/
Family issues in Dalit politics in Bihar II ବିହାରର ଦଳିତ ରାଜନୀତିରେ ପାରିବାରିକ ମାମଲା