ରୁଷର S-400 ମିସାଇଲ ପ୍ରଣାଳୀ ମେ ୨୦୨୫ରେ ଭାରତରେ ପାକିସ୍ତାନର ଡ୍ରୋନ ଓ ମିସାଇଲ ଆକ୍ରମଣକୁ ସଫଳତାର ସହ ରୋକିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ୧ ଜୁନ ୨୦୨୫ରେ ୟୁକ୍ରେନର ଡ୍ରୋନ ଆକ୍ରମଣକୁ ରୁଷରେ ରୋକିବାରେ ଏହା ଅସଫଳ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ବିମାନ, ମିସାଇଲ ଓ ଡ୍ରୋନ ଭଳି ବାୟୁ ଆକ୍ରମଣକୁ ରୋକିବାରେ ସକ୍ଷମ। ଭାରତ ମେ ୨୦୨୫ରେ ଜାମ୍ମୁ, ପଠାନକୋଟ, ଅମୃତସର, ଲୁଧିଆନା ଓ ଭୁଜ ଭଳି ସହରଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ପାକିସ୍ତାନର ଡ୍ରୋନ ଓ ମିସାଇଲ ଆକ୍ରମଣକୁ S-400 ମାଧ୍ୟମରେ ସଫଳତାର ସହ ବିଫଳ କରିଦେଇଥିଲା।
କିନ୍ତୁ ୟୁକ୍ରେନର ‘ସ୍ପାଇଡର ୱେବ’ ଅପରେସନ ଅଧୀନରେ ରୁଷର ମୁରମାନସ୍କ, ଇରକୁଟସ୍କ, ଇଭାନୋଭୋ, ରିୟାଜାନ ଓ ଆମୁର ଏୟାରବେସ ଉପରେ ହୋଇଥିବା ଡ୍ରୋନ ଆକ୍ରମଣରେ S-400 ଅସଫଳ ହୋଇଥିଲା। ୟୁକ୍ରେନ ଶହେ ଶହେ ସସ୍ତା ଡ୍ରୋନ, ଯେପରିକି ଶାହେଦ-୧୩୬ କିମ୍ବା DIY ଡ୍ରୋନ, ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲା, ଯାହା S-400କୁ ଓଭରଲୋଡ କରି ଦେଇଥିଲା। ମେ ୨୦୨୫ରେ ମସ୍କୋ ଉପରେ ହୋଇଥିବା ଆକ୍ରମଣରେ ଶହେ ଶହେ ଡ୍ରୋନ S-400କୁ ଚକମା ଦେଇଥିଲେ।
କାହିଁକି ରୁଷରେ S-400 ଅସଫଳ ହେଲା?
ୟୁକ୍ରେନର ଆକ୍ରମଣରେ S-400ର ଅସଫଳତାର କାରଣ ହେଉଛି ଡ୍ରୋନର ସଂଖ୍ୟା ଓ ସେମାନଙ୍କର ଅଭିନବ ପଦ୍ଧତି। ୟୁକ୍ରେନ ଏକାଧିକ ସସ୍ତା ଡ୍ରୋନ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲା, ଯାହା ଏକାସାଙ୍ଗରେ ଅନେକ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଆକ୍ରମଣ କରି S-400ର କ୍ଷମତାକୁ ଅତିକ୍ରମ କରି ଦେଇଥିଲା। ଏହି ଡ୍ରୋନଗୁଡ଼ିକୁ କାଠ ଢାଞ୍ଚା ଭିତରେ ଲୁଚାଇ ଟ୍ରକ ମାଧ୍ୟମରେ ରୁଷର ଏୟାରବେସ ନିକଟକୁ ପଠାଯାଇଥିଲା। ଏହା ଏକ ଅଭିନବ ରଣନୀତି ଥିଲା, ଯାହା S-400ର ରାଡାରକୁ ଚକମା ଦେଇଥିଲା। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ଭାରତରେ ପାକିସ୍ତାନର ଆକ୍ରମଣ ସୀମିତ ଥିଲା ଏବଂ S-400 ସହିତ ଆକାଶ ଓ ବରାକ-୮ ଭଳି ଅନ୍ୟ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ ମିଳିତ ଭାବେ ଏହାକୁ ସଫଳତାର ସହ ରୋକିଥିଲା।
ରୁଷର ରଣନୀତିକ ତ୍ରୁଟି
ରୁଷରେ S-400ର ଅସଫଳତାର ଆଉ ଏକ କାରଣ ଥିଲା ସୀମିତ ରଣନୀତିକ ବ୍ୟବହାର। ରୁଷ ସମସ୍ତ ରାଡାରକୁ ସର୍ବଦା ସକ୍ରିୟ ରଖୁନଥିଲା, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଶତ୍ରୁ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ ସିଗନାଲ ଧରି ନପାରେ। ଏହା ସହିତ, S-400 ଭଳି ଉଚ୍ଚ-ମୂଲ୍ୟଯୁକ୍ତ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ସାଧାରଣ ଡ୍ରୋନ ଭଳି କମ ମୂଲ୍ୟ ନିଶାନା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉ ନଥିଲା। ଫଳରେ, ୟୁକ୍ରେନର ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ଡ୍ରୋନ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଅତିକ୍ରମ କରି ପାରିଥିଲା। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ଭାରତ ଏକ ମିଳିତ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗ୍ରିଡ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ S-400 ସହିତ ଆକାଶ ମିସାଇଲ ଓ L-70 ଏୟାର ଡିଫେନ୍ସ ଗନ ମଧ୍ୟ ସାମିଲ ଥିଲା, ଯାହା ପାକିସ୍ତାନର ୩୦୦-୪୦୦ ଡ୍ରୋନ ଆକ୍ରମଣକୁ ସଫଳତାର ସହ ରୋକିଥିଲା।
ୟୁକ୍ରେନର ଅଭିନବ ରଣନୀତି
ୟୁକ୍ରେନର ‘ସ୍ପାଇଡର ୱେବ’ ଅପରେସନ ଏକ ଦୀର୍ଘ ଯୋଜନାର ଫଳ ଥିଲା। ୟୁକ୍ରେନ ୧୧୭ଟି ଡ୍ରୋନକୁ କାଠ ବାକ୍ସରେ ଲୁଚାଇ ଟ୍ରକ ମାଧ୍ୟମରେ ରୁଷର ଏୟାରବେସ ନିକଟକୁ ପହଞ୍ଚାଇଥିଲା। ଏହି ଡ୍ରୋନଗୁଡ଼ିକ ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥଳରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ଦୂରରୁ କାଠ ବାକ୍ସର ଛାତଗୁଡ଼ିକ ଖୋଲାଯାଇ ଆକ୍ରମଣ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ରଣନୀତି ରୁଷର S-400 ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଚକମା ଦେବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଫଳରେ ୪୧ଟି ରୁଷୀୟ ବିମାନ ନଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲା।
ଭାରତର ସଫଳତାର କାରଣ
ଭାରତରେ S-400 ସଫଳ ହେବାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଥିଲା ଏକ ସୁସଂଗଠିତ ଓ ମିଳିତ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ। ଅପରେସନ ସିନ୍ଦୁର ସମୟରେ ଭାରତୀୟ ସେନା ସିୟାଚିନଠାରୁ ସର କ୍ରିକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୩୬ଟି ସ୍ଥାନରେ ପାକିସ୍ତାନର ୩୦୦-୪୦୦ ଡ୍ରୋନ ଆକ୍ରମଣକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ S-400 ସହିତ ଆକାଶ ମିସାଇଲ, L-70 ଏୟାର ଡିଫେନ୍ସ ଗନ ଓ ବରାକ-୮ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲା। ଏହା ସହିତ, ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ପାକିସ୍ତାନର ଚୀନ ଦ୍ୱାରା ଯୋଗାଣ ହୋଇଥିବା ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଜାମ କରି ମାତ୍ର ୨୩ ମିନିଟରେ ମିଶନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥିଲା, ଯାହା ଭାରତର ବାୟୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠତାକୁ ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲା।
ରୁଷରେ S-400ର ଅସଫଳତା ଏହାର ରଣନୀତିକ ସୀମାବଦ୍ଧତା ଓ ୟୁକ୍ରେନର ଅଭିନବ ଆକ୍ରମଣ ପଦ୍ଧତିର ଫଳ ଥିଲା। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ଭାରତର ସଫଳତା ଏକ ମିଳିତ ଓ ସୁସଂଗଠିତ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ ଓ ସୀମିତ ଆକ୍ରମଣର ପରିମାଣ ହେତୁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା। ୟୁକ୍ରେନର ଅପରେସନ ରୁଷର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀର ଦୁର୍ବଳତାକୁ ଉଜାଗର କରିଥିବା ବେଳେ, ଭାରତର ଅପରେସନ ସିନ୍ଦୁର S-400ର ଶକ୍ତି ଓ ଭାରତୀୟ ସେନାର ରଣନୀତିକ ଦକ୍ଷତାକୁ ପ୍ରମାଣ କରିଛି।