ଆଧାର, ପାନ୍ ଏବଂ ରାସନ କାର୍ଡ ଭଳି ଦସ୍ତାବିଜ ପ୍ରଶାସନିକ ଏବଂ କଲ୍ୟାଣମୂଳକ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କରେ, କିନ୍ତୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ଭାରତୀୟ ନାଗରିକତାର ନିଶ୍ଚିତ ପ୍ରମାଣ ଭାବରେ ଠିଆ ହୁଏ ନାହିଁ । ଏଥିପାଇଁ ସରକାର କେବଳ ଜନ୍ମ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଏବଂ ଡୋମିସାଇଲ୍ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ କୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦିଅନ୍ତି। ଭବିଷ୍ୟତରେ ଯେଉଁମାନେ ଏହି ଦସ୍ତାବିଜଗୁଡ଼ିକୁ ଆକସେସ୍ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇପାରେ ସେମାନଙ୍କୁ ନାଗରିକତା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ପାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିବା ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବୁଦ୍ଧିମତା ଅଟେ ।
ଭାରତୀୟ ନାଗରିକତ୍ୱର ବୈଧ ପ୍ରମାଣ ବୁଝିବା
ଭାରତରେ ଆଧାର କାର୍ଡ, ପାନ୍ କାର୍ଡ ଏବଂ ରାସନ କାର୍ଡ ଭଳି ଏକାଧିକ ପରିଚୟ ପ୍ରମାଣ ିତ କାଗଜପତ୍ର ରହିଛି। ତେବେ ନାଗରିକତା ଯାଞ୍ଚ ପାଇଁ ସବୁ ଦସ୍ତାବିଜବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ।
ୟୁନିକ୍ ଆଇଡେଣ୍ଟିଫିକେସନ୍ ଅଥରିଟି ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ (ୟୁଆଇଡିଏଆଇ) ଆଧାର କାର୍ଡକୁ ପରିଚୟ ଓ ବାସସ୍ଥାନର ପ୍ରମାଣ ବୋଲି ବିବେଚନା କରେ, କିନ୍ତୁ ନାଗରିକତାର ପ୍ରମାଣ ନୁହେଁ। ପାନ୍ ଏବଂ ରାସନ କାର୍ଡ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ସମାନ ଲାଗୁ ହେବ; ପ୍ୟାନ୍ କାର୍ଡ ଟିକସ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ଏବଂ ରାସନ କାର୍ଡ ଖାଦ୍ୟ ବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ଯେଉଁଥିରୁ କୌଣସିଟି ନାଗରିକତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରେ ନାହିଁ।
ସରକାର ‘ଜନ୍ମ ପ୍ରମାଣପତ୍ର’ ଏବଂ ‘ଡୋମିସାଇଲ୍ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍’କୁ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକତା ସୂଚାଉଥିବା ମୌଳିକ ଦସ୍ତାବିଜ ଭାବେ ବିବେଚନା କରୁଛନ୍ତି। ଜନ୍ମ ଓ ମୃତ୍ୟୁ ଆଇନ, ୧୯୬୯ ରେ ସକ୍ଷମ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିବାର କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ଭାରତରେ ଜନ୍ମ ଦାବି ଆଧାରରେ ନାଗରିକତାକୁ ବୈଧ କରିଥାଏ । ଡୋମିସାଇଲ୍ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ପ୍ରମାଣ କରେ ଯେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାଜ୍ୟ କିମ୍ବା କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ରହୁଛନ୍ତି, ଯାହା ଭାରତୀୟ ନାଗରିକତା ଧାରଣ କରିଥିବା ଦାବିକୁ ଆହୁରି ପ୍ରମାଣିତ କରେ ।
ନାଗରିକ ଏବଂ ବାସିନ୍ଦାଙ୍କ ପାଇଁ
ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଜନ୍ମ କିମ୍ବା ବାସସ୍ଥାନ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାର ପରିଚୟ ଅଛି ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏହି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବିଶେଷ ଭାବରେ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଅଟେ, ଯାହା ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ ।
ନାଗରିକତା ପ୍ରମାଣ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପରିସ୍ଥିତିରେ, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ସରକାରୀ ଚାକିରି, ପାସପୋର୍ଟ ପ୍ରଦାନ କିମ୍ବା ଅଦାଲତରେ ଏଭଳି ଦସ୍ତାବିଜ ରଖିବା ଏବଂ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଆଲୋକପାତ କରେ ।
ନାଗରିକମାନେ ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଉଚିତ ଯେ ଜନ୍ମ ଏବଂ ବାସସ୍ଥାନ ରେକର୍ଡଗୁଡିକ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଭାବରେ ଅପଡେଟ୍ ହୋଇଛି। ଏହି କାଗଜପତ୍ର ନଥିବାରୁ ଆଇନଗତ ଅନିଶ୍ଚିତତାକୁ ଏଡ଼ାଇବା ପାଇଁ ଏବଂ ନିଜର ନାଗରିକତା ସ୍ଥିତିକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ସେମାନେ ଏଥିପାଇଁ ଦାୟୀ ସମ୍ପୃକ୍ତ ମ୍ୟୁନିସିପାଲିଟି କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଖୋଜିବା ଉଚିତ ।