ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦବୀରେ ଥାଆନ୍ତି ଯାହା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ପରି କଠୋର ଅପସାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ୱାରା ସୁରକ୍ଷିତ, ଯାହା କାର୍ଯ୍ୟାଳୟର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ନିରପେକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ତଦାରଖରେ ଭୂମିକା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରେ। କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ବିରୋଧୀ ଦଳ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ (ଇସିଆଇ) ମଧ୍ୟରେ ବଢ଼ୁଥିବା ବିବାଦ ମଧ୍ୟରେ, ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଜ୍ଞାନେଶ କୁମାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଏକ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ବହିଷ୍କାର ନୋଟିସ୍ ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ବିଚାର କରୁଛି। ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ରାହୁଲ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବ ପରେ ଏହି ଅଭୂତପୂର୍ବ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି।
ଏହି ନେତାମାନେ ଭାରତୀୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ଉପରେ ବଡ଼ ଧରଣର “ଭୋଟ୍ ଚୋରି” ଏବଂ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗତ ଅନିୟମିତତା, ବିଶେଷକରି ବିହାରରେ ଭୋଟର ତାଲିକାର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସଘନ ସଂଶୋଧନ ଏବଂ ୨୦୨୪ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ସମୟରେ ଅଭିଯୋଗ ଆଣିଛନ୍ତି। ଏହି ଘଟଣା ଜଣେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ବହିଷ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ଏହାକୁ ପରିଚାଳନା କରୁଥିବା ଆଇନଗତ ଢାଞ୍ଚା ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଥାଏ। ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଏକ ଉଚ୍ଚ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦବୀ, ଯାହାକୁ ଦେଶରେ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ନିରପେକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବାର ଦାୟିତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି। ଏହାର ଗୁରୁତ୍ୱକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି, ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ଏହି ପଦବୀର ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ସ୍ୱାୟତ୍ତତା ପାଇଁ ଏକ ଦୃଢ଼ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରେ, ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ପାଇଁ ଯେପରି କଠୋର ବହିଷ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ସ୍ଥିର କରେ ସେହିପରି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି।
ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ବହିଷ୍କାର ଉପରେ ସମ୍ବିଧାନ କଣ କହେ
ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ଅପସାରଣ କରିବା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩୨୪(୫) ରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩୨୪(୫) ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଅଂଶରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରେ – “ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ପରି ସମାନ ପଦ୍ଧତି ଏବଂ ସମାନ ଆଧାର ବ୍ୟତୀତ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପଦବୀରୁ ଅପସାରିତ କରାଯିବ ନାହିଁ”।
ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବୁଝିବା ପାଇଁ, ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୨୪(୪) ପରୀକ୍ଷା ବୁଝିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ଯାହା ଜଣେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ କିପରି ଅପସାରିତ କରାଯାଇପାରିବ ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରେ। ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ, ସଂସଦର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୃହଦ୍ୱାରା ଗୃହୀତ ଅଭିଭାଷଣ ପରେ କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଆଦେଶ ଦ୍ୱାରା ଜଣେ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଅପସାରିତ କରାଯାଇପାରିବ। ଏହି ଅଭିଭାଷଣକୁ ଗୃହର ମୋଟ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଏବଂ ଉପସ୍ଥିତ ଏବଂ ଭୋଟ ଦେଉଥିବା ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ବହୁମତ ଦ୍ୱାରା ସମର୍ଥିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ। କେବଳ “ପ୍ରମାଣିତ ଦୁର୍ବ୍ୟବହାର କିମ୍ବା ଅକ୍ଷମତା” ଆଧାରରେ ଅପସାରଣ ଅନୁମତିପ୍ରାପ୍ତ।
“ପ୍ରମାଣିତ” ଶବ୍ଦଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ, କାରଣ ଏହା ସୂଚିତ କରେ ଯେ ଯେକୌଣସି ସଂସଦୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ପୂର୍ବରୁ ଏକ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ତଦନ୍ତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ। ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ।
ତଦନ୍ତ ଏବଂ ତଦନ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିଚାରପତି (ଅନୁସନ୍ଧାନ) ଆଇନ, ୧୯୬୮ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୨୪(୪)ରେ କୁହାଯାଇଛି, “ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଜଣେ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପଦବୀରୁ ଅପସାରିତ କରାଯିବ ନାହିଁ, କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସଂସଦର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୃହର ସମ୍ବୋଧନ ପରେ ଗୃହୀତ ଏକ ଆଦେଶ ବ୍ୟତୀତ ଯାହା ସେହି ଗୃହର ମୋଟ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଦ୍ୱାରା ଏବଂ ଉପସ୍ଥିତ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶରୁ କମ୍ ନୁହେଁ ବହୁମତ ଦ୍ୱାରା ସମର୍ଥନ କରାଯାଇ ପ୍ରମାଣିତ ଦୁଷ୍କର୍ମ କିମ୍ବା ଅକ୍ଷମତା ଆଧାରରେ ଏପରି ଅପସାରଣ ପାଇଁ ସେହି ଅଧିବେଶନରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ।”
ଯଦିଓ ସମ୍ବିଧାନ “ଦୁର୍ବ୍ୟବହାର”କୁ ପରିଭାଷିତ କରେ ନାହିଁ, ଏହା ସାଧାରଣତଃ ବୁଝିହୁଏ ଯେ ଏହା ଇଚ୍ଛାକୃତ ଅପବ୍ୟବହାର, ଦୁର୍ନୀତି, ନୈତିକ ପତନ, ପଦର ଅପବ୍ୟବହାର, କିମ୍ବା କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ବାରମ୍ବାର ଅବହେଳା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଅପବ୍ୟବହାର ଜାଣିଶୁଣି ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ହେବା ଉଚିତ, ଦୁର୍ଘଟଣାଜନିତ କିମ୍ବା ପୃଥକ୍ ନୁହେଁ। ଏକ ନମୁନାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁଥିବା କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିତ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇପାରେ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, “ଅକ୍ଷମତା” ଶାରୀରିକ କିମ୍ବା ମାନସିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ ଯାହା ଜଣେ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କରିବାକୁ ଅଯୋଗ୍ୟ କରିଥାଏ।
ଅପସାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପାଇଁ, ପ୍ରଥମେ ସଂସଦର ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଏହାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିବା ଗୃହ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି, ଲୋକସଭାର ଅତି କମରେ ୧୦୦ ଜଣ ସଦସ୍ୟ କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟସଭାର ୫୦ ଜଣ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଦସ୍ତଖତ ଆବଶ୍ୟକ। ଅବିଶ୍ୱାସ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦାଖଲ ହେବା ପରେ, ବାଚସ୍ପତି (ଲୋକସଭାରେ) କିମ୍ବା ଅଧ୍ୟକ୍ଷ (ରାଜ୍ୟସଭାରେ) ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବେ କି ନାହିଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଅନ୍ତି। ସ୍ୱୀକାର ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରେ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଯଦି ଅବିଶ୍ୱାସ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ, ତେବେ ଏକ ତିନି ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ତଦନ୍ତ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଏ। ଏହି କମିଟିରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ଜଣେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ବିଚାରପତି, ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଏବଂ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ଆଇନବିତ୍ ସାମିଲ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ।
କମିଟି ଅଭିଯୋଗଗୁଡ଼ିକର ତଦନ୍ତ କରେ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭିଯୋଗଗୁଡ଼ିକର ଗଠନ କରେ ଏବଂ ସିଇସିକୁ ଉତ୍ତର ଦେବାର ସୁଯୋଗ ଦିଏ। ତଦନ୍ତ ସମାପ୍ତ ହେବା ପରେ, କମିଟି ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ ହୋଇଥିବା ଗୃହର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କ ନିକଟରେ ଏହାର ଫଳାଫଳ ଦାଖଲ କରେ। ଯଦି କମିଟି ଖରାପ ଆଚରଣ କିମ୍ବା ଅକ୍ଷମତାର କୌଣସି ପ୍ରମାଣ ପାଏ ନାହିଁ, ତେବେ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଶେଷ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ତାବ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରାଯାଏ। ଯଦି ଫଳାଫଳ ଅଭିଯୋଗଗୁଡ଼ିକୁ ସମର୍ଥନ କରେ, ତେବେ ରିପୋର୍ଟ ସହିତ ପ୍ରସ୍ତାବ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ।
ଉଭୟ ଗୃହକୁ ତା’ପରେ ବିତର୍କ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ବିଶେଷ ବହୁମତ ସହିତ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପାସ୍ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଯଦି ସମାନ ଅଧିବେଶନ ସମୟରେ ଉଭୟ ଗୃହରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ପାସ୍ ହୁଏ, ତେବେ ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ସମ୍ବୋଧନ ପଠାଯାଏ, ଯିଏ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଭାବରେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ। ଏହା ମନେ ରଖିବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଯେ ଏହି ଅପସାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅନ୍ୟ ଉପାୟଗୁଡ଼ିକଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଯେଉଁଥିରେ ସିଇସି ପଦବୀ ଖାଲି କରିପାରିବେ। ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ (ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ସେବା ସର୍ତ୍ତାବଳୀ ଏବଂ ବ୍ୟବସାୟ କାରବାର) ଆଇନ, ୧୯୯୧ ର ଧାରା ୪ ଅନୁଯାୟୀ, ଜଣେ ସିଇସିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଛଅବର୍ଷ କିମ୍ବା ପଞ୍ଚଷଠି ବର୍ଷ ବୟସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଯାହା ପୂର୍ବରୁ ହେବ। ସିଇସି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟରେ ଏକ ଲିଖିତ ଇସ୍ତଫାପତ୍ର ଦାଖଲ କରି ସ୍ୱେଚ୍ଛାକୃତ ଭାବରେ ଇସ୍ତଫା ଦେଇପାରିବେ।
Also Read https://purvapaksa.com/bjp-plans-narendra-cup-football-tournament-across-west-bengal/
Football politics in Kolkata ।। ବଙ୍ଗଳାରେ ବିଜେପିର ୟୁଏସପି ଫୁଟବଲ ଓ ବିବେକାନନ୍ଦ
